OJOS MORTALES

Ay, peña, non zaudete? Non zabiltzate? Hibernatzen? Ba ya udaberria da, cabrones, asi ke atera zulotikan mekaguendios!
Bueno, al tema. Bueltak ematen mitoaren gaiari eta baditut gauza batzuk esateko. Batetik, ze antzekotasuna duen mitoaren gai zahar eta betierekoak orain modan -pasa ez bada- dagoen beste planteamendu batekin: paradigmak. Zeren eta, ze hostia dira paradigmak eta paradigma aldaketak, ez badira mito batzuren loturak (mito-egiturak) bezala ulertzen? Paradigmak aldatzen dira serbitzen ez dutenean, hain zuzen ere barneko elementuek serbitzen ez dutelako. Baina inoiz ez dira sendoak, inoiz ez dira benetako aldaketak ematen, eta mito zahar eta berriak nahasten dira gainera, Kuhnek dioen bezala. Inoiz ez dira zientifikoak, ez fisikari eta ez marxistek ematen dioten zentzuan behintzat. Zeren eta aldaketak (beste "errealitate" bat sortzeko, otra "razón suficiente" como diría Schopenhauer) mitoen eremutik etorri behar baitu berriz, sormena hor dagoelako. Hau nik baino hobe esplikatzen du William Jamesek:"Los recónditos escondrijos del sentimiento y los estratos más oscuros y ciegos del carácter son los únicos lugares del mundo donde podemos sorprender auténtica realidad en formación".
Horrelako zerbait da Cortázarren testuak dioena: para matar un mito sólo se puede hacer con otro. Eta adibide nagusi bat ikusten da adibidez marxismoa deitzen dugun erlijio klase horren historian. Zeren Marxek, eta ondorengoek, Hegelen tramankuluari buelta ematean, nahi izan zuten errealitate bat osatu, eta horretarako supraestruktura deitzen den eremu hori sortu zuten mitoak sartzeko: mito politikoak, juridikoak, filosofikoak eta kulturalak, denak errealitate benetazkoa tapatzen duen mundu fantasmagorikoaren zatiak. Baina ezin da historia ez filosofiarik egin mitorik gabe, eta fantasmak dira mudu materialaren zatiak ezinbestean. Zentzu honetan, marxista bat da hegeliano bat bezain mitikoa, eta are eta manikeo bat edo neoplatoniko bat bezain mitikoa ere. Egiten duen bakarra zera da, munduaren zati bat mitoen eta aparientzien terrenuan sartu, esateko horrek estaltzen duena dela egiazkoa, lo Uno, eta horrekin kontaktuan jartzea dela benetako ezagutza, zientzia. Eta Egiarekin kontaktuan soilik izan daiteke bat "jakintsua" eta horrela esan zer ez den zientzia, zer den sasizientzia edo mitoa.
Sólo en la crítica del mito puede uno crear realidad, pero que es tan mítica que la otra porque viene del mito. Y durará hasta que puedas hacer creer que mantengas a raya los viejos mitos y los nuevos que vienen a por ti: o como diría Gil Bera: hasta que alguien mienta mejor que tú.

Bukatzeko rekomendazioak desertuan:
1) Sciascia: La bruja y el capitán. Satantxi, othoi, utzi Ginzburgen ladrilo zaharra, que tiene tanta casuística que aburre hasta a los de mi raza ovina -ya hablaremos de la Microhistoria famosa, vaya txapa!!!!- eta irakurri 1oo orri inguruko perla hau. Hay más sagacidad y más tecnología para entender la brujería y a los inquisidores en esta obra que en toda la Historia Nocturna.
2) Dodds: Los griegos y lo irracional eta Paganos y cristianos en una época de angustia. El mejor libro sobre la religión griega antigua y el mejor sobre la época de Marco Aurelio, Plotino, San Agustín y demás dramatis personae, respectivamente.
LL